Το Άλεφ

Το άλεφ είναι το πρώτο γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου και συμβολίζεται με ένα Ν «καλλιγραφικό». Με Ν επίσης συμβολίζεται, στη σύγχρονη άλγεβρα,το σύνολο των φυσικών αριθμών (1, 2, 3,...). Στην καβαλιστική διδασκαλία, το άλεφ Ν εμφανίζεται ως το πρωταρχικό στοιχείο πάνω στο οποίο βασίζεται η δημιουργία του κόσμου. 

Ο Μπόρχες στο ομώνυμο διήγημά του ορίζει το άλεφ ως μια πρωταρχική οντότητα, μέσω της οποίας μπορεί κανείς να «δει» τον κόσμο σε όλες του τις εκδοχές και σε όλες του τις αντιθέσεις ή όπως περιγράφεται στο ίδιο το διήγημα «…το μόνο μέρος πάνω στη γη όπου βρίσκονται όλα τα μέρη του κόσμου — ορατά από κάθε γωνία, καθένα στημένο καθαρά, χωρίς καμιά πιθανή σύγχυση ή συγχώνευση.» Στο διήγημα του Μπόρχες έρχεται η στιγμή που ο ήρωας αντικρίζει αυτό το απίθανο κι υπέρτατο σημείο και μαζί έρχεται κι ο περιορισμένος κατάλογος που θα χρειαστεί για να περιγραφτεί το απεριόριστο σύμπαν. Μας διηγείται ο ήρωας:

«Κι όμως εκεί βρισκόταν το κοσμικό διάστημα δίχως σμίκρυνση. Κάθε πράγμα (η επιφάνεια ενός καθρέφτη, ας πούμε) ήτανε άπειρα αντικείμενα έτσι όπως τα αντίκριζα ξεκάθαρα από όλα τα συμπαντικά σημεία. Είδα την πυκνοκατοικημένη θάλασσα· είδα την αυγή και το σούρουπο· είδα τα πλήθη της Αμερικής· είδα τον ασημένιο ιστό μιας αράχνης στο κέντρο μιας μαύρης πυραμίδας· είδα έναν κομματιασμένο λαβύρινθο (ήτανε το Λονδίνο)· είδα μάτια ατέλειωτα, μέσα σε μένα, σαν σε καθρέφτη, τον εαυτό τους να εξετάζουν· είδα όλους τους καθρέφτες του πλανήτη κι ούτε ένας δεν με αντικατόπτρισε· είδα σε μιαν αυλή της οδού Σολέρ τα ίδια πλακάκια που ‘χα δει τριάντα χρόνια πριν στην είσοδο ενός σπιτιού στο Φραίη Μπέντος· είδα τσαμπιά σταφύλι· χιόνι· ταμπάκο· φλέβες μετάλλου· ατμό νερού· είδα στον ισημερινό κυρτές ερήμους και κάθε κόκκο από την άμμο τους· είδα στο Ινβέρνες μια γυναίκα που δεν θα ξεχάσω, είδα τις άγριες πλεξούδες της, το περήφανο κορμί της· είδα τον καρκίνο στο στήθος· είδα ένα εξοχικό στο Αδρογκέ· ένα αντίτυπο της πρώτης αγγλικής έκδοσης του Πλίνιου, αυτή του Φιλήμονος Χόλλαντ· είδα σε μια στιγμή κάθε γράμμα και κάθε σελίδα (παιδί, μου προκαλούσε θαυμασμό που τα γράμματα ενός τόμου κλειστού δεν ανακατεύονται και δεν χάνονται στο πέρασμα της νύχτας)· είδα ταυτόχρονα την νύχτα και την μέρα· είδα μια δύση στο Κερέταρο που λες και αντιφέγγιζε το χρώμα ενός ρόδου στην Βεγγάλη· είδα την άδεια μου κάμαρη· είδα σ’ ένα γραφείο στην Αλκμάαρ μια υδρόγειο σφαίρα αφημένη ανάμεσα σε δυο καθρέφτες που την πολλαπλασιάζαν δίχως τέλος· είδα άλογα με κυματιστές χαίτες· σε μιαν ακτή της Κασπίας Θάλασσας, μια χαραυγή, είδα ενός χεριού τα οστά τα ντελικάτα· είδα τους επιζώντες μιας μάχης να στέλνουν καρτ-ποστάλ· είδα σε μια βιτρίνα στο Μιρζαπούρ μια τράπουλα ισπανίας· είδα τις λοξές σκιές από φτέρες στο δάπεδο ενός θερμοκηπίου· είδα τίγρεις· έμβολα· βίσωνες· φουρτούνες και στρατεύματα· είδα όλα τα μυρμήγκια που υπάρχουν στην γη· είδα έναν περσικό αστρολάβο· είδα σ’ ενός γραφείου τοσυρτάρι (και αυτό μ’ έκανε να τρέμω) γράμματα άσεμνα, απίστευτα, λεπτομερή, που η Βεατρίκη είχε γράψει στον Κάρλος Αργεντίνο· είδα ένα αγαπημένο μνημείο στην Τσακαρίτα· είδα το αποτρόπαιο λείψανο από αυτήν που κάποτε υπήρξε η θελκτικότατη Βεατρίκη Βιτέρμπο· είδα την κυκλοφορία του σκούρου μου αίματος· είδα το ζευγάρωμα της αγάπης και την μεταλλαγή που ο θάνατος επιβάλλει· είδα το Άλεφ από κάθε σημείο· είδα στο Άλεφ την γη και στην γη ξανά το Άλεφ και στο Άλεφ την γη· είδα το πρόσωπό μου και τα ίδια μου τα σπλάχνα· είδα το δικό σου πρόσωπο κι ένιωσα ίλιγγο και έκλαψα, γιατί τα μάτια μου είχαν δει αυτό το μυστικό κι εικαστικό αντικείμενο που τ’ όνομά του σφετερίζονται οι άνθρωποι και που κανείς δεν το ‘χει δει: το ασύλληπτο το σύμπαν.»

Χόρχε Λουίς Μπόρχες

Ο Νίκος Καζαντζάκης γράφει για τον Φ. Νίτσε

Νίκος Καζαντζάκης

Μια μέρα εκεί που διάβαζα σκυμμένος στη Βιβλιοθήκη της Άγιας Γενεβιέβης, μια κοπέλα με ζύγωσε κι έγειρε από πάνω μου. Κρατούσε ανοιχτό ένα βιβλίο κι είχε βάλει το χέρι της κάτω από τη φωτογραφία ενός αντρός που ‘χε το βιβλίο, για να κρύψει τ’ όνομά του, και με κοίταζε με κατάπληξη.

-Ποιος είναι αυτός; με ρώτησε δείχνοντάς μου την εικόνα.

Σήκωσα τους ώμους: -Πώς θέλετε να ξέρω; Είπα.

-Μα είστε εσείς, έκαμε η κοπέλα, εσείς, απαράλλαχτος. Κοιτάχτε το μέτωπο, τα πυκνά φρύδια, τα βαθουλά μάτια. Μονάχα που αυτός είχε χοντρά κρεμαστά μουστάκια, κι εσείς δεν έχετε.

Κοίταξα αλαφιασμένος:

-Ποιος είναι λοιπόν; Έκανα προσπαθώντας ν’ αναμερίσω το χέρι της κοπέλας, να δω τ’ όνομα.

-Δεν τον γνωρίζετε; Πρώτη φορά τον βλέπετε; Ο Νίτσε!

Ο Νίτσε! Είχα ακούσει τ’ όνομά του, μα δεν είχα ακόμα τίποτα διαβάσει δικό του.

-Δε διαβάσατε τη Γένεση της Τραγωδίας, το Ζαρατούστρα του; Για τον Αιώνιο Γυρισμό, για τον Υπεράνθρωπο;

-Τίποτα, τίποτα, απαντούσα ντροπιασμένος, τίποτα.

-Περιμένετε! Είπε κι έφυγε η κοπέλα πεταχτή. Σε λίγο μου ‘φερνε το Ζαρατούστρα.

-Να, είπε γελώντας, να λιονταρίσια θροφή για το μυαλό σας – αν έχετε μυαλό. Κι αν το μυαλό σας πεινάει.

Ετούτη στάθηκε μια από τις πιο αποφασιστικές στιγμές της ζωής μου. Εδώ, στη Βιβλιοθήκη της Άγιας Γενεβιέβης, με τη μεσολάβηση μιας άγνωστης φοιτήτριας, μου ‘χε στήσει καρτέρι η μοίρα μου. Εδώ με περίμενε, φλογερός, αιματωμένος, μεγάλος πολεμιστής, ο Αντίχριστος. Στην αρχή με κατατρόμαξε. Τίποτα δεν του ‘λειπε: αναίδεια κι αλαζονεία, μυαλό απροσκύνητο, λύσσα καταστροφής, σαρκασμός, κυνισμός, ανόσιο γέλιο, όλα τα νύχια, τα δόντια και τα φτερά του Εωσφόρου. Μα με είχε συνεπάρει η ορμή του κι η περηφάνια, με είχε μεθύσει ο κίντυνος και βυθίζουμουν μέσα στο έργο του με λαχτάρα και τρόμο, σα να ‘μπαινα σε βουερή ζούγκλα, γεμάτη πεινασμένα θεριά και ζαλιστικά σερνικολούλουδα.

Βιάζουμουν να τελειώσουν τα μαθήματα στη Σορβόννη, να βραδιάσει, να γυρίσω σπίτι, να ‘ρθει η σπιτονοικοκυρά να ανάψει το τζάκι και ν’ ανοίξω τα βιβλία του –πυργώνουνταν όλα απάνω στο τραπέζι μου– και να αρχίζω μαζί του το πάλεμα. Σιγά σιγά είχα συνηθίσει τη φωνή του, την κομμένη ανάσα του, τις κραυγές του πόνου του. Δεν ήξερα, τώρα το μάθαινα, πως κι ο Αντίχριστος αγωνίζεται κι υποφέρει όπως κι ο Χριστός και πως κάποτε, στις στιγμές του πόνου τους, τα πρόσωπά τους μοιάζουν.

Φρήντριχ Νίτσε

Ανόσιες μου φάνταζαν βλαστήμιες τα κηρύγματά του, κι ο Υπεράνθρωπός του δολοφόνος του Θεού. Κι όμως μια μυστική γοητεία είχε ο αντάρτης ετούτος, μαυλιστικό ξόρκι τα λόγια του, που ζάλιζε και μεθούσε κι έκανε την καρδιά σου να χορεύει. Αλήθεια, ένας χορός διονυσιακός ο στοχασμός του, ένας όρθιος παιάνας που υψώνεται θριαμβευτικά στην πιο ανέλπιδη στιγμή της ανθρώπινης κι υπερανθρώπινης τραγωδίας. Καμάρωνα, χωρίς να το θέλω, τη θλίψη του, την παλικαριά του και την αγνότητα και τις στάλες τα αίματα που περιράντιζαν το μέτωπό του, σαν να φορούσε και τούτος, ο Αντίχριστος, αγκάθινο στεφάνι.

Σιγά σιγά, χωρίς να το ‘χω διόλου συνειδητά στο νου μου, οι δυο μορφές, Χριστός κι Αντίχριστος, έσμιγαν. Δεν ήταν λοιπόν ετούτοι οι δυο, προαιώνιοι οχτροί, δεν είναι ο Εωσφόρος αντίμαχος του Θεού, μπορεί ποτέ το Κακό να μπει στην υπηρεσία του Καλού και να συνεργαστεί μαζί του; Με τον καιρό όσο μελετούσα το έργου του αντίθεου προφήτη, ανέβαινα από σκαλί σε σκαλί σε μια μυστική παράτολμη ενότητα. Το Καλό και το Κακό, έλεγα, είναι οχτροί, να το πρώτο σκαλοπάτι της μύησης. Το Καλό και το Κακό είναι συνεργάτες, αυτό είναι το δεύτερο, το πιο αψηλό σκαλοπάτι της μύησης. Το Καλό και το Κακό είναι ένα! Αυτό ‘ναι το πιο αψηλό, όπου ως τώρα μπόρεσα να φτάσω σκαλοπάτι. 

Λιονταρίσια η τροφή που με τάισε ο Νίτσε στην πιο κρίσιμη, την πιο πεινασμένη στιγμή της νιότης. Θράσεψα, δεν μπορούσα πια να χωρέσω στο σημερινό άνθρωπο, όπως εκατάντησε, μήτε στο Χριστό, όπως τον κατάντησαν. Α! φώναζα αγαναχτισμένος, η παμπόνηρη θρησκεία που μετατοπίζει τις αμοιβές και τιμωρίες σε μελλούμενη ζωή, για να παρηγορήσει τους σκλάβους, τους κιότηδες, τους αδικημένους, και να μπορέσουν να βαστάξουν αγόγγυστα τη σίγουρη ετούτη επίγεια ζωή και να σκύβουν υπομονετικά το σβέρκο στους αφεντάδες! Τι οβραίικη Αγία Τράπεζα η θρησκεία ετούτη, που δίνεις μια πεντάρα στην επίγεια ζωή κι εισπράττεις αθάνατα εκατομμύρια στην άλλη! Τι απλοϊκότητα, τι πονηριά, τι τοκογλυφία! Όχι, δεν μπορεί να ‘ναι λεύτερος που ελπίζει Παράδεισο ή που φοβάται την Κόλαση. Ντροπή πια να μεθούμε στις ταβέρνες της ελπίδας! Ή κάτω στα υπόγεια του φόβου. Πόσα χρόνια και δεν το ‘χα καταλάβει, κι έπρεπε να ‘ρθει ο άγριος ετούτος προφήτης να μου ανοίξει τα μάτια! 

Κι άξαφνα η Εκκλησία του Χριστού, όπως την κατάντησαν οι ρασοφόροι, μου φάνταξε μια μάντρα, όπου μερόνυχτα βελάζουν, ακουμπώντας το ένα στο άλλο, χιλιάδες πρόβατα κυριεμένα από πανικό κι απλώνουν το λαιμό κι αγλείφουν το χέρι και το μαχαίρι που τα σφάζει. Κι άλλα τρέμουν γιατί φοβούνται πως θα σουβλίζουνται αιώνια στις φλόγες, κι άλλα βιάζουνται να σφαχτούν για να βόσκουν στους αιώνες των αιώνων σε αθάνατο ανοιξιάτικο χορτάρι.

Ποιήματα από τον "Μπουφέ"

τὰ πρόβατα ἀπήργησαν

ζητοῦν καλύτερες συνθῆκες σφαγῆς

ἀπ᾿ ὅλα τὰ ἀφηρημένα οὐσιαστικὰ

πειράζει νὰ ἑξαιρέσουμε τὴ μοναξιά;

μὴν καταργεῖτε τὴν ὑπογεγραμμένη

ἰδίως κάτω ἀπὸ τὸ ὠμέγα

εἶναι κρῖμα νὰ ἐκλείψει

ἡ πιὸ μικρὴ ἀσέλγεια

τοῦ ἀλφαβήτου μας

κάθε φορὰ ποὺ νομίζω πὼς σ᾿ ἔχω στὸ χέρι

βλέπω πόσο ὁ ἔρωτας εἶναι ἀχειροποίητος

καὶ τί δὲν κάνατε γιὰ νὰ μὲ θάψετε

ὅμως ξεχάσατε πὼς ἤμουν σπόρος

Ντῖνος Χριστιανόπουλος

Τα Ερμητικά Κείμενα

Η πηγή της Ερμητικής Φιλοσοφίας είναι τα Ερμητικά Κείμενα,17 διάλογοι που φαίνεται να αποδίδουν διδασκαλίες του Ερμή προς τους μαθητές του. Οι πληροφορίες που δίνονται στα κείμενα αφορούν τα χαρακτηριστικά του Θεού, την δημιουργία του κόσμου, τους φυσικούς νόμους και τους νόμους που διέπουν τη σκέψη, τον λόγο, την δημιουργία και τις λειτουργίες του ανθρώπου, την Ειμαρμένη και την Αθανασία. Έχουν σκοπό να ενεργοποιήσουν την εσώτερη μνήμη, την ενθύμηση της απόλυτης γνώσης. 

Πολλά από τα βιβλία του Ερμή, καταστράφηκαν από τη πυρκαγιά στη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, όπου φυλάγονταν και έτσι, το βαθύτερο νόημα στις διδασκαλίες για τη πνευματική εξέλιξη του ανθρώπου καθώς και οι πρακτικές που ακολουθούνταν, παραμένει (στο μεγαλύτερο μέρος του) μέχρι σήμερα άγνωστο.

Παρακάτω παρατίθεται  ο 1ος Λόγος των Ερμητικών Κειμένων που έχει το όνομα Ποιμάνδρης και μας προσκαλεί να εξερευνήσουμε τη φύση και τον αυθεντικό νου (κατά την Ερμητική θεολογία, ο Ποιμάντρης είναι η αποκαλυπτική παρουσία του υπέρτατου Όντος σε μια στιγμή έκστασης του Ερμή του τρισμέγιστου. Η αποκάλυψη της δημιουργίας ξεκινάει από τον πρώτο Νου, τον Πατέρα και την εμφάνιση του φωτός και του σκότους. Από το φως εμφανίζεται ο λόγος, δηλαδή ο γιος του Θεού).

"Κάποτε που άρχισα να σκέφτομαι, για τα όντα κι η σκέψη μου περιπλανήθηκε πολύ στα μεγάλα ύψη, ενώ οι σωματικές μου δυνάμεις έπεσαν σε λήθαργο, θαρρείς και βυθίστηκαν σε βαθύ ύπνο, όπως ύστερα από πολύ φαγητό ή από βαριά δουλειά, νόμιζα πως είδα μπροστά μου ένα τεράστιο και πέρα από κάθε μέτρο ον, που με φώναξε με το όνομά μου και μου είπε:

-Τι θέλεις να ακούσεις, να δεις και με τη νόηση να γνωρίσεις και να κατανοήσεις;

-Κι εγώ του είπα: κι εσύ ποιος είσαι;

-Εγώ είμαι ο Ποιμάνδρης, ο αυθεντικός νους. Ξέρω τι ζητάς και βρίσκομαι μαζί σου παντού.

Κι εγώ του είπα: - Θέλω να μάθω για τα όντα και να κατα­νοήσω τη φύση τους, θέλω να γνωρίσω το θεό. Πόσο θα ’θελα να σε ακούσω. 

-Σκέψου τα όσα θέλεις να μάθεις κι εγώ θα σε διδάξω.

Και λέγοντας αυτά άλλαξε όψη η κατάστασή μου. Και ξαφ­νικά άνοιξαν μπροστά μου τα πάντα. Και βλέπω ένα όραμα, χωρίς όρια- όλα έγιναν φως, ένα γαλήνιο και χαρούμενο φως. Και έρωτας μεγάλος με κατέλαβε γι’ αυτό που είδα. Κι ύστερα από λίγο σκοτάδι κατέβαινε από τη μια μεριά. Κι ήταν φοβερό και τρομερό. Και στριφογύριζε σαν σπείρα. Κι έμοιαζε με [φίδι]. Ύστερα το σκοτάδι έγινε κάτι υγρό, ανεί­πωτα ταραγμένο, που ανάδινε καπνό, σαν να έβγαινε από φωτιά και ακούστηκε ένας απερίγραπτα θρηνητικός ήχος. Σε λίγο βοή ασυνάρτητη ακούστηκε, σαν να ήταν βοή [φωτιάς].

Και από το φως λόγος άγιος γέμισε τη φύση και ολοκάθαρη φωτιά ξεπήδησε από την υγρά φύση, ψηλά, πάνω στα ύψη. Κι ήταν κάτι ανάλαφρο μαζί και οξύ και δραστικό. Κι ο αέρας, που ακολούθησε το πνεύμα που ανέβαινε από τη γη και το νερό ως τη φωτιά, ήταν ανάλαφρος· κι έμοιαζε σαν να κρέμεται από τη φωτιά. Η γη και το νερό είχαν μπερδευτεί τόσο πολύ, ώστε να μην ξεχωρίζει η [γη] από το νερό. Και κινούνταν για να κάνουν να ακουστεί ο πνευματικός λόγος.

-Και τότε ο Ποιμάνδρης μου είπε: Κατάλαβες τι σημαίνει αυτό το όραμα; 

Κι εγώ του αποκρίθηκα: -Κατάλαβα.

-Το φως εκείνο είμαι εγώ ο Νους, ο θεός σου, εκείνος που υπήρχε πριν από την υγρά φύση και το σκοτάδι και ο φω­τεινός Λόγος που εκπορεύεται από το Νου είναι υιός Θεού.. 

-Τι σημαίνει αυτό;

-Μάθε το λοιπόν: Αυτό που είδες και άκουσες είναι Λόγος Κυρίου και ο Νους Θεός Πα­τέρας. Και δεν χωρίζεται το ένα από το άλλο. Η ένωση τους είναι η ζωή.

-Ευχαριστώ, του αποκρίθηκα. 

-Αλλά τότε κατανόησε το φως και μάθε να το αναγνωρίζεις.

Ερμή του Τρισμέγιστου, Ερμητικά Κείμενα (Μετάφραση: Περικλής Ροδάκης)

Η τελευταία ελευθερία

Άρθρον 3ον

1. - Το Κράτος δια του παρόντος Νόμου καθορίζει το περιεχόμενον του "εσωτερικού κόσμου" των πολιτών, επιφυλάσσον εις εαυτό το δικαίωμα, αν ήθελε παρουσιασθή ανάγκη σχετική προς την Μαζικήν Παραγωγήν, να καταργήση, συμπληρώση ή όπωσδήποτε τροποποιήση τα δια του παρόντος Νόμου οριζόμενα.

2. - Εις εκτέλεσιν των ανωτέρω, από της ισχύος του παρόντος Νόμου, οριζομένης δια σήμερον και ώραν 09.22 ακριβώς, εις τον "εσωτερικόν κόσμον" απάντων των πολιτών και καθ' άπαν το Κράτος κηρύσσεται κατάστασις Μαζικής Ευτυχίας. 

Κατά συνέπειαν, από τις 09.22 ακριβώς ώρας της σήμερον πάντες οι πολίται αυτομάτως και φυσιολογικώς καθίστανται ευτυχείς, αποκλειομένηςοιασδήποτε παρεκκλίσεως εκ της ως ανωτέρω καταστάσεως του "εσωτερικού κόσμου" αυτών.

...

Με μια μικρή κίνηση του δεξιού του χεριού, ο Μαζικός Υπεύθυνος έκανε στη στιγμή να πάψουν και τα χειροκροτήματα και το Εμβατήριο του Μαζικού Ενθουσιασμού.

- Ήμουν βέβαιος...ήμουν απόλυτα βέβαιος για το Μαζικό ενθουσιασμό που θα προκαλούσε σε σας...και στους 3307 υπλλήλους του Υπουργείου Μαζικής Πρωτοβουλίας, και στους 3307 χωρίς καμία εξαίρεση, ο Νόμος 11.113.303...ο καταπληκτικός, ο μεγαλειώδης Νόμος 11.113.307...ο Νόμος αυτός που ανοίγει καινούργιες ασύλληπτες προοπτικές στη Μαζική Παραγωγή του Κράτους μας και συνεπώς στη Μαζική Ζωή ...Με το νόμο 11.113.303, το Κράτος έρχεται και παίρνει επάνω του το βάρος του "εσωτερικού κόσμου" των πολιτών...Οι πολίτες απαλλάσσονται αυτομάτως από το βάρος του εσωτερικού κόσμου...Ο "εσωτερικός κόσμος" των πολιτών ρεγουλάρεται σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου...Τι καταπληκτική, τι μεγαλειωδης απλοποίηση!...Να, είναι ακριβώς 9.22...Η μεγάλη στιγμή έφτασε...Ο νόμος 11.113.303 άρχισε τη στιγμή αυτήν να ισχύει...Από τη στιγμή αυτήν ο "εσωτερικός κόσμος" των πολιτών είναι υποθεση του Κράτους, αποκλειστικά του Κράτους!...Προς τι όλα αυτά τα συναισθήματα που ανακόπτουν την ορμή μας για τη Μαζική Παραγωγή; Προς τι όλες αυτές οι φροντίδες και οι έγνοιες για τον "εσωτερικό κόσμο"; Ας τον αφήσουμε λοιπόν τον περιβόητο αυτόν "εσωτερικό κόσμο" στα χέρια, στα σιδερένια χέρια του Κράτους...ακριβώς όπως έχουμε αφήσει στα χέρια του Κράτους και τη Μαζική Παραγωγή...το μεγάλο, το υψηλό, το μοναδικό Ιδεώδες της Μαζικής Ζωής μας: τη Ναζική Παραγωγή. η ώρα είναι 9.25...Τρία λεπτά που άρχισε να ισχύεο ο Νόμος 11.113.303...Τρία λεπτά που αυτομάτως απλώθηκε σ' όλο το Κράτος μας η Μαζική Ευτυχία...στον "εσωτερικό κόσμο" όλων των πολιτών απλώθηκε αυτομάτως η Ευτυχία...Ο τύπος του νέου πολίτη δημιουργήθηκε σήμερα...έτσι φτάσαμε σε πλήρη ενότητα...σε τέλειο συντονισμό στον τομεα της Μαζικής Παραγωγής...Δημιουργήθηκε ο τύπος του νέου πολίτη!Όλοι μας γνωρίζουμε πως το άλφα και το ωμέγα στη Μαζική Παραγωγή είναι η τυποποίηση των προϊόντων...Έχουμε τώρα τυποποιημένη και την Ευτυχία...τη Μαζική Ευτυχία...και θα καλπάσουμε όλοι μαζί στην καταπληκτική, τη μεγαλειώδη εξόρμηση για τη Μαζική Παραγωγή..."

Αντώνης Σαμαράκης ( από το βιβλίο "Αρνούμαι")

ΣΑΝ ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΗ ΛΙΑΚΑΔΑ

Δεν είναι τόσο απλό να αντέξεις να αντικρίσεις τον εαυτό σου. Συνήθως θέλουμε να βλέπουμε αυτό που μας αρέσει. Συνήθως παίζουμε κρυφτούλι με τον εαυτουλάκι μας , προκειμένου να βαδίζουμε επί του ασφαλούς. Και το ασφαλές είναι πάντοτε η δοκιμασμένη συνταγή ζωής που μας έχουν περάσει οι άλλοι. 

Πρέπει να έχεις κότσια , για να τραβήξεις το ριντό. Και γίνεται ακόμη πιο δύσκολο , έως και ακατόρθωτο , όταν κάποιοι στέκονται δίπλα σου και κάνουν επιμελώς αέρα στον ιδρώτα της αγωνίας σου. Όταν κάποιοι σού έχουν ετοιμάσει μια φάτνη και σε καλούν να μπεις μέσαν σαν μικρός Χριστούλης. Μια κομψή ιλουστρασιόν φάτνη και γύρω γύρω παχιά χορτασμένα βόδια που θα σε αποκοιμίζουν με τα ζεστούλικα χνώτα τους.Αν συναντήσεις με τέτοιες συνθήκες τον εαυτό σου , Γράψε μου... 

Με λίγα λόγια , αν θέλεις να σκύψεις μέσα σου και να δεις μια δυο αλήθειες , κάνε το ΜΟΝΟΣ σου. Μακριά από προστάτες και συμπαραστάτες. 

Ύστερα ό,τι και αν δεις , μην τρομάξεις και το βάλεις στα πόδια. Είναι δικό σου , φίλε. Κουλάρισε. Είσαι εσύ! Σκίσε τη συνταγή που σου έχουν βάλει στη τσέπη και πες ένα τραγουδάκι. Έτσι για πάρτη σου. Για τις αλήθειες σου. Για τα λάθη που δεν ήθελες να πιστέψεις πως σε καθορίζουν. Ως πότε , διάβολε , θα ζεις μέσα στο ψεύδος παριστάνοντας το παπαγαλάκι , αφού είσαι ακριδούλα? Δεν είσαι?Γιατί το κρύβεις?

ΑΛΚΥΟΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Ο μεγάλος ύπνος

Είναι παράξενο -στοχάστηκε ο Μιχάλης- το πόσο ο Έρωτας είναι κοντά στο Θάνατο. Αυτό που λέω δεν είναι καινούργια ανακάλυψη το δίχως άλλο, αλλά τόπος κοινός που αναμασήθηκε κατά κόρον στους αιώνες. Θαρρώ όμως ότι ειπώθηκε και αναμασήθηκε κάπως επιπόλαια. Μήπως όμως πρόκειται να τοποθετήσω το ζήτημα στην πραγματική του βάση; Κάθε άλλο. Επιπόλαιος είμαι κ’ εγώ, σαν όλους τους ανθρώπους που κάποτ’ ερωτεύθηκαν. Και ίσως –λέω ίσως- η θανατερή μορφή του έρωτα να χρωστιέται στην επιπολαιότητα της φύσης του. Αλλά, τι είναι ακριβώς αυτό το πράμα που ονομάζουμε Έρωτα; Χμ! Πολύ δύσκολο να το καθορίσει κανείς… Από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα, όλη σχεδόν η φιλολογική και φιλοσοφική δημιουργία του ανθρώπου στράφηκε προς αυτόν τον σκοπό, δίχως να καταφέρει σπουδαία πράματα. Κι ούτε θα καταφέρει. Όπως το ίδιο φιάσκο θα πάθει κ’ η Επιστήμη, που πήρε τη συνέχεια της αποτυχημένης σ’ αυτόν τον τομέα Φιλολογίας. Και τούτο, γιατί ο Έρωτας είναι μια τεράστια βιολογική δύναμη που κατευθύνει τις προσπάθειες των ζωντανών οργανισμών προς την αναπαραγωγή και την ευγονία. Και είναι, φαίνεται, μέσα στην σκοπιμότητα της Φύσης να κρατάει μυστικούς τους μεγάλους κανόνες που εξασφαλίζουν την διαιώνιση και την ευγονία των ειδών. Η ακριβόλογη γνώση του Έρωτα, σημαίνει το θάνατό του. Και Ζωή δίχως Έρωτα δεν μπορεί να υπάρξει...

Μ. Καραγάτσης

Ο Ηγεμόνας (Il Principe) - αποσπάσματα

Ο Ηγεμόνας γράφτηκε το 1513 κι επρόκειτο, τους κατοπινούς αιώνες, να καταστεί το εγκόλπιο αμέτρητων πολιτικών ανδρών αλλά και στοχαστών γενικότερα και να ασκήσει βαθιά επίδραση στις πολιτικές εξελίξεις όλων των εποχών. Εκδόθηκε στη Ρώμη πέντε χρό­νια μετά το θάνατο του Μακιαβέλι. Απέκτησε θερμούς θαυμαστές, μεταξύ των οποίων πολλές ιστορικές προσωπικότητες, επέσυρε όμως και σφοδρές επικρίσεις για κυνισμό, καιροσκοπισμό και πανουργία. Οι κατακριτέες απόψεις αυτού του βιβλίου συμπυκνώνονται στον τόσο αρνητικό όρο «μακιαβελισμός», τον οποίο έπλασαν οι Γάλλοι και με τον οποίο κανένας πολιτικός δεν θα ήθελε να τον συσχετίζουν. Ο «Ηγεμόνας» περιλήφθηκε στον Κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

"Καθόλου δε θα ήθελα να θεωρηθώ αλαζόνας εγώ που,άνθρωπος της κατώτερης κοινωνικής τάξεως, τολμώ να μελετήσω και να κωδικοποιήσω κανόνες που θα χρησι­μοποιήσουν επιφανείς Ηγέτες, προκειμένου να κυβερ­νήσουν. Όμως, όπως εκείνοι που σχεδιάζουν τη ρυμο­τομία μιας πόλης κατεβαίνουν στις πεδιάδες για να δουν τη διάταξη των βουνοκορφών και ανεβαίνουν στα βουνά για να δουν τη διάταξη των κάμπων, έτσι ακρι­βώς, για να καταλάβεις απόλυτα τη φύση ενός λαού, πρέπει να είσαι Ηγέτης του, αλλά και για να καταλάβεις τη φύση του Ηγέτη πρέπει να είσαι άνθρωπος του λαού. 

Να ξέρεις πως για να αποκτήσεις την εξουσία Δυο τρόποι ανέκαθεν υπάρχουν:

να την κληρονομήσεις

να την κατακτήσεις.

Δύο μέσα ανέκαθεν υπάρχουν:

τα όπλα τα δικά σου

τα όπλα των άλλων.

Δύο προϋποθέσεις ανέκαθεν υπάρχουν:

η τύχη

η ικανότητα.

Όταν αποκτάς την εξουσία από κληρονομιά, τα πράγ­ματα είναι για σένα ευκολότερα. Υπό δύο όμως προϋ­ποθέσεις:

1. Ότι θα κρατήσεις τα μέσα επιβολής των προκατόχων σου.

2. Ότι θα τα προσαρμόσεις στις νέες περιστάσεις.

Αν είσαι κληρονομικός Ηγέτης, έστω κι αν διαθέτεις απλά και μόνο τις στοιχειώδεις για το ρόλο σου ικανό­τητες, μην ανησυχείς, μπορείς να διατηρηθείς στην εξουσία για όλη σου τη ζωή. Αλλά και να χάσεις την εξουσία, σου είναι πολύ εύκολο να την αποκτήσεις ξανά.

Ο κληρονομικός Ηγέτης έχει, σε σχέση με εκείνον που έχει μόνος του κατακτήσει την εξουσία, μικρότερη ανά­γκη, αλλά και λιγότερους λόγους να είναι σκληρός. Για αυτό και είναι περισσότερο αγαπητός.

Η εξουσία από γενιά σε γενιά δημιουργεί παράδοση, έτσι μετά την πρώτη γενιά οι τάσεις για αμφισβήτησή της αποτελούν παρελθόν. 

Όταν υπάρχουν πολλοί δήθεν Ηγέτες που σκοτώνονται μεταξύ τους για το ποιος είναι ανώτερος, ικανότερος, δυνατότερος και εξυπνότερος, τότε σίγουρα όλοι τους δεν είναι παρά μετριότητες. Το μόνο που κάνουν είναι να προσφέρουν θέαμα στους υφισταμένους τους.

Και μόνη η εμφάνιση εκείνου που έχει το φυσικό χάρι­σμα του Ηγέτη είναι ικανή να κάνει τους ανεπαρκείς να παραμερίσουν να περάσει και τους υφισταμένους να υποκλιθούν.

Οι άνθρωποι αλλάζουν Ηγέτη μόνο στην περίπτωση που πιστεύουν ακράδαντα πως με αυτή την αλλαγή θα κα­λυτερεύσει η ζωή τους.

Το νέο Ηγέτη, εκείνοι που τον ανέδειξαν, σίγουρα θα τον πουν αχάριστο, επειδή, ακόμα κι αν έχει κάθε πρό­θεση, δεν υπάρχει περίπτωση να μπορέσει να τους αλ­λάξει τη ζωή, στο βαθμό και με τον τρόπο που φαντά­στηκαν. 

Πρέπει τους εχθρούς σου να τους εξουδετερώνεις ολο­κληρωτικά. Αν τους προκαλέσεις μονάχα μικροζημιές, σίγουρα θα ανακάμψουν και, τότε, σίγουρα θα σε εκδι­κηθούν. Το χτύπημα πρέπει είναι τόσο ισχυρό ώστε ποτέ να μη μπορέσουν να ξανασηκώσουν κεφάλι. Έτσι, δε θα κινδυνεύσεις ποτέ από την εκδίκησή τους.

Αν προσπαθήσεις να κατακτήσεις την εξουσία, θα σου προσκολληθούν ως συμπαραστάτες όλοι οι ασήμαντοι που φθονούν το μέχρι τότε Ηγέτη. Πρόσεξε να μην απο­κτήσουν κύρος και δύναμη, γιατί αλλιώς, τελικά αυτοί θα γίνουν οι κύριοι της κατάστασης κι όχι εσύ.

Για να γίνει κανείς Ηγέτης πρέπει να διαθέτει ικανότητα, να διαθέτει τύχη.

Ο Ηγέτης όμως που θα μείνει στην εξουσία περισσό­τερο, είναι εκείνος που θα στηριχθεί λιγότερο στην τύχη του.

Οι μεγάλοι Ηγέτες δεν περίμεναν τη δεύτερη εύνοια της τύχης τους, εκμεταλλεύτηκαν την αρχική.

Με το που θα πας να αλλάξεις τους θεσμούς, θα κάνεις εχθρούς τους πάντες. 

Μπορείς να αλλάξεις τους θεσμούς ή με την πειθώ ή με τη Βία. 

Οι λαοί δεν έχουν σταθερά ιδανικά. Πιο εύκολα πείθο­νται από ένα δημαγωγό, παρά κρατάνε σταθερά τα πι­στεύω τους. 

Μόλις ο λαός αρχίζει να χάνει την πίστη του σε σένα, να του τη διατηρήσεις με τη Βία. Αλλιώς, όταν ο λαός αρ­χίσει να μη σε πιστεύει πια, κινδυνεύεις να πέσεις και να τσακιστείς στους ίδιους τους θεσμούς που ο ίδιος θε­σμοθέτησες.

Η κακή χρήση της βίας γίνεται, είτε από δειλία του Ηγέτη είτε από ανικανότητα να διοικήσει.

Η καλή χρήση της βίας τις περισσότερες φορές αποδί­δει για όλους, ενώ η κακή χρήση της οδηγεί στο να χά­σει ο Ηγέτης την εξουσία.

Οι ωμότητες πρέπει να γίνονται όλες μαζί ώστε η γεύση τους να διαρκεί όσο γίνεται λιγότερο, ενώ οι ευεργεσίες πρέπει να γίνονται σταδιακά ώστε η γεύση τους να διαρ­κεί περισσότερο.

Σε κάθε κοινωνία οι διαθέσεις λαού και ισχυρών είναι μεταξύ τους αντίθετες. Ο λαός λαχταράει να μην κυβερ­νιέται, ούτε να καταπιέζεται από τους ισχυρούς, ενώ οι ισχυροί λαχταράνε να κυβερνούν και να καταπιέζουν το λαό.

Από τη μόνιμη σύγκρουση των διαφορετικών κοινωνι­κών διαθέσεων λαού και ισχυρών τρία είναι τα πιθανά αποτελέσματα: Η Απολυταρχία, η Δημοκρατία και η Ασυδοσία.

Το αν ο Ηγέτης αναδειχθεί από το λαό ή από τους ισχυ­ρούς εξαρτάται από το ποιος από τους δυο κερδίζει κάθε φορά την ευκαιρία.

Όταν οι ισχυροί δουν πως δεν αντέχουν να αντιταχθούν στο λαό, σωρεύουνε κύρος σε έναν δικό τους και με τις ευλογίες του λαού τον κάνουν Ηγέτη, ώστε κάτω από τη σκιά του να κάνουν τις δουλειές τους.

Όταν ο λαός δει πως δεν μπορεί να αντισταθεί στους ισχυρούς, σωρεύει κύρος σε έναν δικό του και με την ανοχή των ισχυρών τον κάνει Ηγεμόνα, πιστεύοντας πως είναι καλύτερα να διαφεντεύεται από εκείνον παρά από τους ισχυρούς.

Δεν είναι δυνατόν να ικανοποιήσεις τους ισχυρούς χω­ρίς να βλάψεις το λαό, ενώ αντίθετα μπορείς κάλλιστα να ικανοποιήσεις το λαό χωρίς να βλάψεις του ισχυ­ρούς. Αυτό συμβαίνει, επειδή ο σκοπός του λαού είναι πιο αγνός από εκείνον των ισχυρών και το μόνο που θέ­λει είναι να έχει την αίσθηση πως δεν καταπιέζεται. 

Σε αμφίβολους καιρούς ο Ηγέτης πάντα περιστοιχίζεται από ανθρώπους αμφίβολης εμπιστοσύνης.

Στους ήσυχους καιρούς όλοι τρέχουν, όλοι τάζουν και όλοι λένε πως πεθαίνουν για χάρη του Ηγεμόνα. Όταν όμως ο κίνδυνος πλησιάσει κι ο Ηγέτης τους χρειασθεί, τότε βρίσκει κοντά του ελάχιστους.

Την εμπειρία της προδοσίας από τους πολύ έμπιστούς του, ο Ηγέτης την περνά μονάχα μια φορά.

Ο γνωστικός Ηγέτης συνδέεται με τους κάτω από αυτόν με σχέσεις αμοιβαίας στήριξης. Έτσι, τους έχει όλους πι­στούς.

Η δύναμη του Ηγέτη μετριέται από το αν στην ανάγκη, μπορεί να στηριχθεί στις δικές του μόνο δυνάμεις ή του είναι απαραίτητο να προσφύγει στην υποστήριξη άλλων.

Είναι πολύ δύσκολο να βλάψει κάποιος έναν Ηγέτη που κάνει καλά τη δουλειά του κι επιπλέον έχει την ανα­γνώριση και την αγάπη των διοικούμενων από αυτόν, επειδή τους έχει εξασφαλίσει ευημερία και ασφάλεια.

Ένας Ηγέτης πρέπει να έχει γερά θεμέλια, διαφορετικά θα καταστραφεί.

Όχι μόνο ένας αρχηγός κράτους, αλλά και κάθε Ηγέτης πρέπει να έχει ως βασικά του θεμέλια τους νόμους και το στρατό.

Τα μισθοφορικά και τα δανεικά στρατεύματα είναι άχρη­στα κι επικίνδυνα. Η καταστροφή του Ηγέτη στην περί­πτωση αυτή αναβάλλεται όσο αναβάλλεται η επίθεση του εχθρού.

Στην ειρήνη λεηλατούν τον Ηγέτη οι μισθοφόροι του, ενώ στον πόλεμο οι εχθροί του.

Πολλοί είναι εκείνοι που χτίζουνε με το νου τους δημο­κρατίες και χρηοτές ηγεμονίες, τις οποίες ούτε ποτέ κα­νένας είδε ούτε κι έμαθε αν υπάρχουνε στ’ αλήθεια.

Το πώς ζούμε, βρίσκεται πολύ μακριά από το πώς θα έπρεπε να ζούμε.

Όποιος αγνοεί την πραγματικότητα και θέλει να τη βλέ­πει εξιδανικευμένη, προετοιμάζει με σιγουριά την προ­σωπική του καταστροφή.

Για να γίνεις καλός Ηγέτης, να αποβάλεις την εικόνα που δίνουν για τον καλό Ηγέτη τα παραμύθια, και να βάλεις στο νου σου ό,τι αποτελεί αλήθεια και πραγμα­τικότητα. 

Ο καθένας πιστεύει πως ο Ηγέτης θα έπρεπε ως προ­σωπικότητα να κοσμείται μόνο με θετικά. Όμως δεν μπορεί να έχει μόνο καλά, όχι μόνο επειδή είναι κι αυ­τός άνθρωπος, αλλά και επειδή δε θα μπορούσε να στα­θεί ως Ηγέτης μόνο με θετικά στοιχεία στο χαρακτήρα του. 

Ποτέ μη στηρίζεσαι σε λόγια αγάπης. Οι άνθρωποι εί­ναι αχάριστοι, ευμετάβλητοι, ψεύτες, υποκριτές, φυγά­δες μπροστά στον κίνδυνο, άπληστοι για το κέρδος. Όσο τους κάνεις καλό είναι δικοί σου, σου προσφέρουν το αίμα τους, τα υπάρχοντά τους, τη ζωή και τα παιδιά τους. Όταν όμως ο κίνδυνος γίνει ορατός, όλα αυτά αλ­λάζουν και συνήθως το βάζουν στα πόδια.

Ο Ηγεμόνας που βασίζεται σε λόγια αγάπης καταστρέ­φεται, επειδή οι φιλίες, που αποκτιούνται με χρήματα κι όχι με το μεγαλείο και την ευγένεια της ψυχής, δεν είναι και τόσο χρήσιμες, αφού, όταν τις χρειάζεσαι, δεν μπορεί να τις χρησιμοποιήσεις.

Οι άνθρωποι βλάπτουν ευκολότερα κάποιον που τους εί­ναι αγαπητός από κάποιον που τους προκαλεί το φόβο.

Επειδή οι άνθρωποι είναι φύσεις μοχθηρές, κάθε δε­σμός αγάπης σπάει συνήθως μπροστά στο πρώτο προ­σωπικό συμφέρον.

Επειδή οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως δειλοί, ο φόβος της τιμωρίας τους κάνει να συγκρατιούνται και να μη σε εγκαταλείπουν ποτέ.

Ο Ηγεμόνας, αν δεν μπορεί να κερδίσει τη αγάπη των εξουσιαζόμενων, πρέπει να προκαλέσει το φόβο, αλλά με τρόπο που να αποφύγει το μίσος. Αυτό θα το πετύ­χει όταν δεν τους θίγει προσωπικά και περιουσιακά, αν υπάρχει πάντα κατάλληλη δικαιολογία και φανερή αφορμή για να πάρει ένα κεφάλι.

Οι άνθρωποι σου συγχωρούν πιο εύκολα τη δολοφονία του πατέρα τους παρά την αρπαγή της πατρικής κλη­ρονομιάς.

Οι πέντε αρετές που θα πρέπει να δείχνει πως έχει ο Ηγέτης είναι:Ψυχοπόνια, Πίστη στη φιλία, Ακεραιότητα, Ανθρωπιά και Ευλάβεια. 

Η καλύτερη περίπτωση Ηγέτη είναι εκείνη που όχι από προσποίηση αλλά από χαρακτήρα και νοοτροπία γίνεται πότε λιοντάρι και πότε αλεπού. Δηλαδή, θα πρέπει να φαίνεται πονόψυχος, καλός φίλος, γλυκομίλητος, ακέραιος, ευλαβής και όντως να είναι. Όμως μέσα του να είναι έτσι φτιαγμένος που, μόλις η τύχη και οι άνεμοι φέρουν τα πράγματα έτσι ώστε να χρειαστεί να μην είναι πια, να μπορεί και να ξέρει να αλλάζει στο αντίθετο. Οι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν τι φαίνεσαι, ενώ λίγοι νιώθουν τι στην πραγματικότητα είσαι, αλλά κι αυτοί οι τελευταίοι δεν τολμούν να πάνε κόντρα στη γνώμη των πρώτων, επειδή οι πρώτοι είναι οι περισσότεροι. Η μάζα πάντα μαγεύεται από τα φαινόμενα και από την επιτυχία του Ηγέτη. Εκείνοι οι λίγοι που δεν πείθονται από αυτά, τότε μόνο μπορούν να αποκτήσουν υπόσταση, όταν τους βάλει η μάζα για στήριγμά της.

Ο Ηγέτης πρέπει να αποκτήσει το σεβασμό των πολλών ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να αντιμετωπίσει τη φιλοδοξία των λίγων, πράγμα που γίνεται πολύ εύκολα και με πολλούς τρόπους. Ο Ηγέτης έχει δύο ειδών εχθρούς, τους εξωτερικούς και τους εσωτερικούς. Ο Ηγέτης προστατεύεται από έναν κύκλο πιστών του, που τον σέβονται και είναι έτοιμοι να τον υπερασπισθούν, καθώς και από έναν κύκλο φίλων. Όσο υπάρχει ο κύκλος των πιστών, θα υπάρχουν και οι φίλοι. Όσο υπάρχουν οι πιστοί και οι φίλοι στο εσωτερικό, κανείς από τους εξωτερικούς εχθρούς δε θα τολμήσει να θίξει τον Ηγέτη. Ακόμα κι αν ο Ηγέτης είναι προστατευμένος από τους εξωτερικούς εχθρούς του, κινδυνεύει πάντα από τις εσωτερικές συνωμοσίες. Ο κυριότερος τρόπος προστασίας του Ηγέτη απέναντι σε κάποιον συνωμότη είναι η αγάπη των πολλών. 

Όταν η τύχη θέλει να σε βοηθήσει να πετύχεις, σου στέλνει εχθρούς και συγχρόνως, σε βοηθά να τους νικήσεις. Όταν η τύχη δε σου στέλνει εχθρούς, τότε θα πρέπει να τους επινοήσεις ώστε, νικώντας τους, να αυξήσεις το μεγαλείο σου. 

Πρέπει συνεχώς να μηχανεύεσαι τρόπους ώστε με την κάθε σου πράξη να αποδεικνύεις τη φήμη του ευφυούς και σπουδαίου ανθρώπου. 

Μόνο τότε σε εκτιμούν, όταν μπορείς να είσαι και αληθινός φίλος και αληθινός εχθρός. Αν επιλέξεις την ουδετερότητα, θα καταστραφείς. Πρέπει να δείχνεις πως είσαι λάτρης της αξιοσύνης και να προστατεύεις και να τιμάς τους ικανούς και τους άριστους. Πρέπει να ξέρεις πότε είναι η κατάλληλη στιγμή για να κρατάς τους διοικουμένους σου απασχολημένους με γιορτές και θεάματα. Το αν οι συνεργάτες σου βγουν καλοί ή κακοί εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τη δική σου προνοητικότητα. Κρίνειςτο μέλλον ενός Ηγέτη παρατηρώντας τους συνεργάτες που τον περιστοιχίζουν. Πρέπει να ξέρεις να ξεχωρίζεις τους ικανούς συνεργάτες και από τους ικανούς να διατηρείς κοντά σου όσους σου είναι πιστοί. Ηγέτης που έχει επιλέξει λάθος συνεργάτεςέχει κάνει το πρώτο και το μεγαλύτερο από τα λάθη που θα τον οδηγήσουν στην καταστροφή.

Υπάρχουν τριών ειδών μυαλά: Το πρώτο είναι ικανό να κρίνει μόνο του. Το δεύτερο είναι ικανό να κρίνει την κρίση των άλλων. Το τρίτο δεν μπορεί να κρίνει ούτε από μόνο του, ούτε αυτά που οι άλλοι κρίνουν. Το πρώτο είναι εξαιρετικό, το δεύτερο καλό και το τρίτο άχρηστο. Το ιδανικό για έναν Ηγέτη είναι να διαθέτει το πρώτο είδος μυαλού. Αλλά και με το δεύτερο κάνει τη δουλειά του, αφού όταν μπορεί να αναγνωρίζει το σωστό ή το λάθος των επιλογών των συνεργατών του και, αναλόγως, να επαινεί ή να διορθώνει, κανείς από αυτούς δεν θα μπορεί να ελπίζει πως μπορεί να τον κοροϊδέψει, οπότε αναγκαστικά θα είναι καλός και χρήσιμος. 

Υπάρχει ένας αλάνθαστος τρόπος για να κρίνεις τον συνεργάτη σου. Αν βλέπεις το συνεργάτη να σκέφτεται περισσότερο τον εαυτό του από τα δικά σου συμφέροντα να ξέρεις πως δεν μπορείς να τον εμπιστεύεσαι και ότι τελικά θα στη φέρει. 

Οι καλές συμβουλές, από όπου κι αν προέρχονται, οφείλονται στην ικανότητα του Ηγεμόνα και ποτέ η ικανότητα του Ηγεμόνα δεν οφείλεται στις καλές συμβουλές. Ένας κακός Ηγέτης δεν είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται τις καλές συμβουλές των συνεργατών του.

Να θυμάσαι πως οι άνθρωποι πάντοτε αναδεικνύονται μοχθηροί απέναντι στον Ηγέτη, εκτός κι αν αναγκαστούν να φανούν καλοί. Το πιο διαδεδομένο ελάττωμα των ανθρώπων είναι ότι οτην καλοκαιρία δε λογαριάζουν την καταιγίδα. Οιυφιστάμενοι ενδιαφέρονται περισσότερο για το πώς περνάνε σήμερα παρά για τα περασμένα μεγαλεία. Όταν καλοπερνάνε, δε ζητάνε τίποτα άλλο, αποδέχονται και στηρίζουν τον καινούργιο Ηγέτη και λησμονούν τον προηγούμενο, όσα καλά κι αν τους έκανε στο παρελθόν.

Από όλα τα παραπάνω εξαιρούνται οι Ηγέτες της Εκκλησίας, επειδή, ούτε στην αξιοσύνη στηρίζονται ούτε στην τύχη, αλλά στους προαιώνιους θεσμούς της θρησκείας, οι οποίοι είναι τόσο ισχυροί και είναι τέ­τοιας φύσης που κρατούν τους Ηγέτες και την εξουσία τους ακλόνητους, με οποιονδήποτε τρόπο κι αν αυτοί ασκούν την εξουσία.

Οι εκκλησιαστικοί Ηγέτες έχουν κράτη που δε χρειάζε­ται να τα υπερασπίζονται, υπηκόους που δε χρειάζεται να κυβερνήσουν, και εξουσίες που κανείς δε διεκδικεί. Κανείς από τους υπηκόους, όπως και να τους φέρονται οι Ηγέτες τους, δε σκέφτεται καν να ξεφύγει από την εξουσία τους. Μόνο οι θρησκευτικοί Ηγέτες είναι ασφαλείς κι ευτυχείς".

Niccolò di Bernardo dei Machiavelli  (1469 - 1527)

(μετάφραση Διονύσης Βίτσος, εκδόσεις Περίπλους)

Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα

«Υπάρχουν ακόμη λαοί και αγέλες, όχι όμως σε μας, αδελφοί μου: σε μας υπάρχουν κράτη.

Κράτος; Τι είναι αυτό; Εντάξει λοιπόν! Ανοίξτε τώρα τα αφτιά σας, γιατί θα σας πω ό, τι έχω να σας πω για το θάνατο των λαών.

Κράτος λέγεται το πιο ψυχρό απ’ όλα τα ψυχρά τέρατα. Και ψυχρά επίσης ψεύδεται και τούτο το ψέμα βγαίνει σερνάμενο από το στόμα του: «εγώ, το κράτος, είμαι ο λαός».

Ψέμα είναι αυτό! Δημιουργοί ήταν εκείνοι που δημιούργησαν τους λαούς και που κρέμασαν μια πίστη και μια αγάπη πάνω από αυτούς: έτσι υπηρέτησαν τη ζωή.

Καταστροφείς είναι εκείνοι που στήνουν παγίδες για τους πολλούς και ονομάζονται κράτος: κρεμούν από πάνω τους ένα σπαθί κι εκατό ορέξεις.

Όπου υπάρχει ακόμη λαός, δεν καταλαβαίνει το κράτος και το μισεί σαν κακό μάτι και σαν αμαρτία απέναντι στα ήθη και τα δικαιώματα.

Αυτό το σημάδι σας δίνω! Κάθε λαός μιλά τη γλώσσα του σχετικά με το καλό και το κακό: ο γείτονάς του δεν την καταλαβαίνει. Η γλώσσα του, επινοήθηκε μέσα στα ήθη και στα δικαιώματα.

Αλλά το κράτος ψεύδεται σε όλες τις γλώσσες του καλού και του κακού· και ό,τι και να πει, ψεύδεται – και επίσης ό,τι έχει, το έχει κλέψει.

Όλα είναι ψεύτικα στο κράτος· με κλεμμένα δόντια δαγκώνει, το δαγκανιάρικο. Ψεύτικα είναι και τα σπλάχνα του.

Σύγχυση των γλωσσών του καλού και του κακού: αυτό το σημάδι σας δίνω ως σημάδι του κράτους. Αληθινά, τη θέληση για θάνατο δείχνει αυτό το σημάδι! Αληθινά, γνέφει στους κήρυκες του θανάτου!

Γεννιούνται υπερβολικά πολλοί άνθρωποι: για τους περιττούς εφευρέθηκε το κράτος;!

Δείτε πως τους προσελκύει, αυτούς τους υπερβολικά πολλούς! Πως τους καταβροχθίζει και τους μασά και τους ξαναμασά!

«Πάνω στη γη δεν υπάρχει τίποτε μεγαλύτερο από μένα: εγώ είμαι το δάχτυλο του θεού, αυτό που βάζει τάξη» – έτσι ουρλιάζει το τέρας. Και δεν πέφτουν στα γόνατα μόνο εκείνοι που έχουν μακριά αφτιά και κοντή όραση!

Αχ, και σε σας επίσης, μεγάλες ψυχές, ψιθυρίζει τα ζοφερά ψέματά του! Αχ, μαντεύει τις πλούσιες καρδιές, που πρόθυμα σπαταλιούνται!

Ναι ακόμη και σας σάς μαντεύει, νικητές του παλιού θεού! Κουραστήκατε στον αγώνα και τώρα η κούρασή σας υπηρετεί το νέο είδωλο!

Ήρωες και αξιοσέβαστους ανθρώπους θα ήθελε να έχει γύρω του το νέο είδωλο! Αρέσκεται να λιάζεται στο ηλιόφως των καλών συνειδήσεων – το ψυχρό τέρας!

Θέλει να σας τα δώσει όλα, αν εσείς το λατρέψετε, το νέο είδωλο: επίσης αγοράζει τη λάμψη της αρετής σας και το βλέμμα των περήφανων ματιών σας.

Θέλει να σας βάλει δόλωμα στους υπεράριθμους! Ναι, ένα διαβολικό τέχνασμα εφευρέθηκε εδώ, ένα άλογο του θανάτου, που βροντά κάτω από τα φανταχτερά στολίδια των θεϊκών τιμών.

Ναι είναι ένας θάνατος για τους πολλούς εφευρέθηκε εδώ, που καυχιέται που είναι η ζωή: αληθινά, μια εγκάρδια υπηρεσία στους κήρυκες του θανάτου!

Κράτος ονομάζω αυτό, όπου όλοι πίνουν δηλητήριο, καλοί και κακοί: κράτος, όπου όλοι χάνουν τον εαυτό τους, καλοί και κακοί: κράτος, όπου η αργή αυτοκτονία όλων – ονομάζεται «ζωή».

Δείτε λοιπόν αυτούς τους περιττούς! Κλέβουν τα έργα των εφευρετών και τους θησαυρούς των σοφών: πνευματική καλλιέργεια ονομάζουν την κλεψιά τους – κι όλα τα κάνουν αρρώστια και αποτυχία!

Δείτε λοιπόν αυτούς τους περιττούς! Άρρωστοι είναι πάντα, ξερνούν τη χολή τους και το ονομάζουν αυτό εφημερίδα. Κατασπαράζουν ο ένας τον άλλο και δεν μπορούν καν να τον χωνέψουν.

Δείτε λοιπόν αυτούς τους περιττούς! Πλούτη αποκτούν και όμως γίνονται όλο και πιο φτωχοί. Δύναμη θέλουν και προπαντός τον μοχλό της δύναμης, πολύ χρήμα – αυτοί οι ανίκανοι!

Δείτε πως σκαρφαλώνουν, αυτοί οι ευκίνητοι πίθηκοι! Σκαρφαλώνουν ο ένας πάνω στον άλλο κι έτσι παρασύρονται στη λάσπη και στο βυθό.

Όλοι θέλουν να ανεβούν στο θρόνο: αυτό είναι η τρέλα τους – λες και η ευτυχία κάθεται στο θρόνο! Συχνά κάθεται η λάσπη στο θρόνο – και επίσης συχνά ο θρόνος πάνω στη λάσπη.

Τρελοί είναι όλοι τους για μένα και πίθηκοι που σκαρφαλώνουν και υπερβολικά θερμόαιμοι. Άσχημα μου μυρίζει το είδωλό σας, το ψυχρό τέρας: άσχημα μου μυρίζουν όλοι αυτοί μαζί, οι ειδωλολάτρες.

Αδέλφια μου, θέλετε λοιπόν να πνιγείτε μέσα στις αναθυμιάσεις των στομάτων και των ορέξεών τους: καλύτερα να σπάσετε τα παράθυρα και να πηδήσετε έξω, στον καθαρό αέρα!

Απομακρυνθείτε λοιπόν από την άσχημη μυρωδιά! Μακριά από την ειδωλολατρία των περιττών!

Απομακρυνθείτε λοιπόν από την άσχημη μυρωδιά! Μακριά από τον αχνό αυτών των ανθρωποθυσιών!

Για τις μεγάλες ψυχές, η γη είναι ακόμα ελεύθερη. Άδειες είναι ακόμη πολλές θέσεις για ερημίτες, μόνους ή δυο δυο, τις οποίες περιβάλλει η μυρωδιά ήσυχων θαλασσών.

Για μεγάλες ψυχές, ελεύθερη είναι ακόμη μια ελεύθερη ζωή. Αληθινά, όποιος κατέχει λίγα, κατέχεται εξίσου λίγο: ευλογημένη να είναι η μικρή φτώχεια!

Εκεί που σταματά το κράτος, εκεί αρχίζει ο άνθρωπος, εκείνος που δεν είναι περιττός: εκεί αρχίζει το τραγούδι του απαραίτητου, η μοναδική και αναντικατάστατη μελωδία.

Εκεί όπου σταματά το κράτος – κοιτάξτε λοιπόν, αδελφοί μου! Δεν τα βλέπετε, το ουράνιο τόξο και το γεφύρι του υπεράνθρωπου;»

Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα.

Φρήντριχ Νίτσε